مردم کوار بر این باورند که بهرام گور در هنگام شکار در همین منطقه در باتلاق فرو رفته است. گرچه این عقیده ناشی از واژه ی « بهرام» در اسامی چشمه ی بهرام و روستای شاه بهرامی می باشد ، اما از لحاظ موقعیت اقلیمی از چشمه تا روستای شاه بهرامی دارای شیب زیادی است و امکان ایجاد باتلاق در ادوار گذشته در این منطقه وجود نداشته است. (1)
*************************
1- ارتفاع نقاط زیر از سطح دریا این واقعیت را نشان می دهد: پل فلزی کوار: 1409 متر، سه راهی فرمشکان، 1429 متر، قهوه خانه شاه بهرامی 1515 متر و ورودی تنگ راه فیروزآباد 1549 متر.
منبع: کتاب کوار زمرد فارس
در پاییز سال 1338 بر طبق درخواست مالک روستای فرمشکان (جلال آرین) هیئتی به ریاست علی حاکمی رئیس موزه ایران باستان از طرف اداره ی کل باستان شناسی ، گمانه زنی می کند و در نتیجه ساختمانی از دوره ی هخامنشی کشف می شود که شالوده ی آن نظیر تخت جمشید می باشد.(همان،هامش ص 85)
این ساختمان هخامنشی ، شالوده ای از سنگ سفید دارد و اندازه ی این شالوده و اصولاً ساختمان ، حدود 24× 10 متر می باشد و طرز قرار گرفتن آن شمال غربی به جنوب شرقی است. ضمناً روی قطعه های سنگ سفید ، نقش برجسته سربازان جاویدان ، که لباس خوزی (لباس مردم شوش) و نیزه های بلند دارند ، در این قسمت کشف شد که کنگره هایی بر بالای این قطعه ها ، مانند کنگره های تخت جمشید حجاری کرده اند. (همان، ص 84)
در این اثر تاریخی ، آثار دیوارهای خشتی و چند اتاق بر بالای صفه ای که از شالوده مذکور درست شده ، دیده شده است.
بنابر اظهار نظر شادروان مصطفوی ، این کاخ دارای ویژگی های منحصر به فردی است که از لحاظ تاریخ معماری و حجازی دوره ی هخامنشی حائز اهمیت است.(همان،ص 86)
بر طبق نظر آن باستان شناس ، این کاخ به عنوان استراحت گاه و ناهار خوری در شکارگاه استفاده می شده و نمونه هایی مانند آن در بین تخت جمشید و شوش وجود داشته است.
بر اساس این موضوع بایستی نخستین توقفگاه بعد از تخت جمشید ، قصرابونصر در شیراز باشد و بعد از آن کاخ تل حکوان. فاصله ی تخت جمشید تا قصر ابونصر برابر فاصله قصرابونصر تا کاخ تل حکوان می باشد. (همان، ص 85)
در همان زمان مجسمه ی شیر سنگی خوابیده که شکسته بوده در کنار امامزده روستای هورمایی (حورمایی) به فاصله ای از تل حکوان پیدا می شود که از سنگ سیاه و در اندازه ی 74 سانتی متر درازا و بلندای 47 سانتی متر بوده است که آن را به موزه ی پارس منتقل می کنند و شادروان مصطفوی بر این باور است که از کاخ تل حکوان بدانجا برده اند. (همان، ص 85)
این اثر در تاریخ 27/12/1379 به شماره ی 3413 جزء آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تپه های دیگر
در اطراف تل حکوان ، تل دوشقا و تل موشگی است که آثار ساختمان دوره ی هخامنشی در آن ها وجود دارد که همان هیئت علمی حاکمی کشف کرده است. (همان، ص 85)
1- اصل این واژه فرمشگان است که امروزه فرمشکان نوشته می شود.
منبع: کتاب کوار زمرد فارس
برکه محوطه تاریخی شاه غیب در دهستان فرمشکان و جنوب روستای خرمایی قرار گرفته است. این اثر در طول جغرافیایی 96 40 520 و عرض جغرافیایی 73 290 40 قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا 1655 متر می باشد. در جنوب روستای خرمایی و به فاصله 2 کیلومتری سمت چپ جاده،یک چمنزار بزرگ مملو از درختان چنار،سپیدار و مورد و یک برکه بسیار زیبا با آب فوق العاده شفاف می باشد.این آب گوارا برای کشاورزی وارد دشت کوار می شود. محوطه ای که این برکه در آن قرار گرفته است حدوداً 18 هکتار مساحت دارد.ابعاد برکه 10*10 متر است و عمق آن نیز در حال حاضر 5/1 متر می باشد.دور تا دور برکه را سنگ های بادبر با بست های ده چلچله ای قرار گرفته است.این برکه در ابعاد کوچک تر با برکه جلوی کاخ ساسان (آتشکده) فیروزآباد قابل مقایسه می باشد.فضای دور تا دور برکه را درختان مورد فرا گرفته است.پیرامون این محوطه،منطقه ای در حدود 200 تا 300 هکتار قرار گرفته که مملو از سفال های زمخت و ظریف چرخ ساز می باشد و به نظر می رسد یک شهر تاریخی بوده است. این محوطه تا دامنه کوه مشرفبه دشت فرمشکان ادامه دارد.در محوطه برکه شاه غیب یک امامزاده به نام شاه غیب با بنای جدید وجود دارد که نامگذاری منطقه نیز به دلیل وجود همین امامزاده می باشد. ساخت ساختمان این امامزاده با مصالح جدید آجر با ملات سیمان می باشد.وجود چشمه های خودجوش از دل زمین ،اهمیت منطقه را دو چندان کرده است.وجود چمن زار زیبا،درختان مورد و همچنین چشمه هایی با آب گوارا منطقه را به یک تفرجگاه تبدیل کرده و بیشتر مردم کوار برای تفریح به این مکان می روند.این برکه در 20 کیلومتری کوار جای گرفته است.
این باغ در جنوب دهستان فرمشکان و کنار روستای خرمایی قرار گرفته است و ساخته شادروان جلال آرین یکی از مالکان فرمشکان می باشد. باغ آرین در مجموع 110 هکتار بوده و دارای خیابان کشی جدول بندی و درختان سایه گسترچنر،بید،کاج و سرو ،زیبایی آن را دو صد چندان کرده،به گونه ای هوای محوطه باغ را لطیف کرده گویی که شمال ایران در اینجا تکرار شده است. طراحی این باغ به گونه ای زیبا و بر اساس اصول باغبانی بوده است و در زمان اجرا دانشجویان زیادی از سراسر ایران از سبک طراحی آن بازدید علمی کرده اند.
این باغ در جنوب دهستان فرمشکان و در نزدیکی کوه سفیدار و کنار روستای حُرمایی (hormaei) می باشد.
این پل در یک کیلومتری کوار و در مسیر قدیمی شیراز- فیروزآباد که به کناره خلیج فارس منتهی می شد، روی رودخانه " قره آقاج " بنا شده و ظاهراً بنای اولیه آن به دوره ساسانی تعلق دارد که در دوره های بعد به ویژه دوره صفویه و قاجاریه بازسازی شده است. پل کوار 125 متر طول، 30/10 مترارتفاع و 80/3 متر عرض – با احتساب جان پناه ها – و شش دهانه به ابعاد مختلف داشت که امروزه دو دهانه میانی آن فرو ریخته است. پایه ها در جهت بالا دست و پایین دست دارای موج شکن های نوک تیز است که شکل های آنها با توجه به شالوده صخره ای و بازسازی های صورت گرفته ، متفاوت است. مصالح مورد استفاده ، قطعات سنگ های طبیعی به اشکال و ابعاد مختلف و ملات ساروج است.
پایه های پل هر کدام جداگانه بر روی صخره های طبیعی بستر رودخانه قرار گرفته و به همین جهت، نقشه پل متناسب با موقعیت این صخره ها در بستر رودخانه شکل گرفته است. چنین ساختار و شالوده ای، سبب استحکام و ماندگاری زیاد پل کوار شده است. در قسمت انتهای جنوبی پل و میانه ی پایه ، متکی به صخره کناره رودخانه و نیز روی اولین پایه انتهای شمالی پل اتاقی قرار دارد که دسترسی به آنها در مواقع کم آبی از روی صخره بستر رودخانه و توسط چند پله صورت می گیرد. این اتاق ها جهت اطراق و استراحت مسافران یا اقامت محافظان پل مورد استفاده بود.
بر روی رودخانه کوار (قره آغاج) در دوره ساسانیان پلی زده شده است که شماره ی ثبت تاریخی آن در آثار ملی ایران 947 می باشد.
پایه های این پل در دوره ساسانی ساخته شده و در دوره اسلامی بازسازی شده است.
نوع پلان این پل به صورت شش دهانه با عرض متفاوت است. دو دهانه ی میانی آن ویران شده و پل روی صخره ی طبیعی ساخته شده است.(مخلصی، محمدعلی،1379، ص 318)
حوضچه ی آرامش آن نیز به طور طبیعی در قسمت صخره انتخاب شده و دست ساز نیست.
آب بر های این پل با شکلی مثلثی و نیم دایره می باشد. مصالح به کار برده شده در آن شامل سنگ های حجاری شده ی تراش دار در پایه ها و در بدنه ی آن سنگ لاشه و ساروج ، و در تاق ها آجر به کار رفته و تزیینات هم ندارد.( همان،همان ص)
منبع: کتاب کوار زمرد فارس
